با افزایش نفوذ فناوری و محبوبیت روزافزون ارزهای دیجیتال در جوامع مختلف، فرصت‌های جدیدی برای رشد اقتصادی و سرمایه‌گذاری شکل گرفته‌اند؛ اما هم‌زمان، این فضا بستری شده برای سوءاستفاده‌های گسترده توسط مجرمان سایبری که با روش‌هایی پیچیده و مهندسی‌شده، قربانیان را به دام می‌اندازند. یکی از تازه‌ترین نمونه‌های این اتفاق، کلاهبرداری یک کرور روپیه‌ای از یک زن ۵۳ ساله در شهر خارهار هند است که توجه رسانه‌ها و جامعه را به خود جلب کرده است.
روایت یک کلاهبرداری مهندسی‌شده با طعم سود کلان
ماجرا از سال ۲۰۲۰ آغاز می‌شود، زمانی که فردی به نام زبیر شمشاد خان با استفاده از شبکه اجتماعی فیس‌بوک تبلیغاتی درباره سرمایه‌گذاری در ارزهای دیجیتال منتشر می‌کند. در این تبلیغ، وعده سودهای بالا، تضمین بازگشت سرمایه و فعالیت بین‌المللی، توجه زن خانه‌دار هندی را جلب می‌کند.
پس از اولین ارتباط از طریق واتساپ، زبیر خود را به عنوان یک سرمایه‌گذار حرفه‌ای معرفی می‌کند که از دبی فعالیت می‌کند. برای جلب اعتماد، او عکسی از خود ارسال می‌کند که بعداً مشخص می‌شود جعلی بوده است. این مجرم سایبری با بیانی مطمئن، قربانی را ترغیب می‌کند که مبلغ اندکی برای شروع سرمایه‌گذاری پرداخت کند.
نکته جالب و هوشمندانه در این تله کلاهبرداری این است که زبیر برای ایجاد حس اعتماد، پس از اولین سرمایه‌گذاری، مبلغی معادل ۳.۵۰ لک روپیه به عنوان “سود اولیه” به حساب زن قربانی واریز می‌کند. همین اقدام، پایه اعتماد قربانی را شکل می‌دهد و او را تشویق می‌کند تا مبالغ بیشتری در “طرح سرمایه‌گذاری” وارد کند.
به مرور، زن سرمایه‌گذار، تحت تأثیر تصاویر جعلی از سودهای کلان و وعده‌های رنگارنگ، مبلغی معادل ۷۸.۸۲ لک روپیه را طی چندین مرحله به حساب زبیر واریز می‌کند. مجموع مبلغ کلاهبرداری شده با احتساب مبالغ اولیه، به بیش از ۱.۰۳ کرور روپیه می‌رسد. اما پس از مدتی، زبیر دیگر پاسخ‌گو نیست، ارسال اسناد جعلی قطع می‌شود و تماس‌های زن بی‌پاسخ می‌ماند.
آغاز تحقیقات و دستگیری متهم
پس از قطع ارتباط، قربانی متوجه کلاهبرداری می‌شود و شکایتی در ایستگاه پلیس خارهار ثبت می‌کند. پرونده به سرعت به واحد پلیس سایبری پانول در مهاراشترا ارجاع داده می‌شود. با پیگیری‌های فنی، ردگیری تراکنش‌ها و داده‌های ارتباطی، پلیس موفق می‌شود زبیر شمشاد خان را در منطقه مومبرا در تانِه شناسایی و بازداشت کند. طبق اظهارات پلیس، وی به جرم خود اعتراف کرده و تحقیقات برای شناسایی سایر همدستان احتمالی همچنان ادامه دارد.
تحلیل تفسیری: چرا همچنان شاهد این نوع کلاهبرداری‌ها هستیم؟
ماجرای این پرونده، تنها نمونه‌ای از ده‌ها کلاهبرداری مشابه در هند و دیگر کشورهاست که روزانه جان و مال مردم را تهدید می‌کنند. عواملی چون عدم آگاهی مالی، ناآشنایی با رمزارزها، اعتماد بی‌جا به شبکه‌های اجتماعی و امید واهی به ثروت سریع، مهم‌ترین دلایل گرفتار شدن افراد در این دام‌ها هستند.
مجرمان سایبری با شناخت دقیق از روان‌شناسی اجتماعی، مخصوصاً در دوران بحران‌های اقتصادی یا اپیدمی‌هایی نظیر کرونا، وعده‌های رؤیایی و دروغین به مردم می‌دهند. در این مورد، عامل کلاهبرداری از تصویرسازی جعلی، پرداخت اولیه سود و دروغ‌پردازی درباره فعالیت بین‌المللی برای جلب اعتماد استفاده کرده است.
نکته قابل توجه دیگر، هدف قرار گرفتن قشر زنان خانه‌دار است؛ افرادی که شاید اطلاعات فنی محدودی درباره بازارهای مالی داشته باشند و بیشتر تحت تأثیر تبلیغات و وعده‌های احساسی قرار بگیرند.
راهکارها و هشدارها برای پیشگیری
در مواجهه با فرصت‌های سرمایه‌گذاری که از طریق واتساپ، فیس‌بوک، تلگرام یا سایر پلتفرم‌های غیررسمی ارائه می‌شوند، رعایت چند اصل ضروری است:
- بررسی مجوزها و اعتبار شرکت یا شخص سرمایه‌گذار
- جلوگیری از اعتماد به وعده سودهای بالا در کوتاه‌مدت
- عدم واریز مبالغ سنگین به حساب‌های شخصی
- استفاده از مشاوره مالی رسمی پیش از سرمایه‌گذاری
- گزارش فوری موارد مشکوک به پلیس سایبری
جمع‌بندی: آگاهی، سپر دفاعی در برابر کلاهبرداران مدرن
در دنیایی که فناوری روزبه‌روز مرزهای تازه‌ای می‌گشاید، آگاهی عمومی نیز باید همگام با آن رشد کند. داستان تلخ این زن هندی، هشداری جدی برای تمام کسانی است که به دنبال سرمایه‌گذاری آنلاین هستند. اگرچه رمزارزها می‌توانند سودآور باشند، اما بدون دانش، مشاوره و ابزارهای ایمنی، می‌توانند به کابوسی مالی بدل شوند.
امید است که با تقویت آموزش عمومی و گسترش دسترسی به منابع معتبر مالی، تعداد قربانیان این نوع کلاهبرداری‌ها در آینده کاهش یابد.